Вершалінскі рай - Страница 76

— На якой падставе маю гэта зрабіць, пане ваявода, пане староста? — узмаліўся абаронца Феміды.

— Знайсці закон! I зрабіць усё на працягу двух дзён! Справа дзяржаўнай важнасці!

— Так ест, пане ваявода, будзе выканана!..

— I перадаць пракурору — для ўспакаення грамадскасці завесці ўгалоўную справу на Чарнецкую за самагон! Яна галоўны вінавайца гэтага забойства — падбухторшчыца!..

— Так ест!..

4.

Забіраць Альяша з турмы пайшоў былы легіянер Пілсудскага — сам староста Вайцяховіч.

Двухметровага росту, энергічны пан гэты ледзь з прыкрытай гідлівасцю і затоенай цікавасцю павёў старога са скудлачанай барадой абедаць. Па Саколцы нібы хто мільгануў вялізным люстэркам, і з-за алавяных хмар на секунду выглянула сонца, заблішчалі шматлікія лужыны, але стары нічога не заўважаў. Цягнучы знямоглымі нагамі пудовыя боты з камякамі мокрай гразі, дзядзька Альяш не выбіраў дарогі, пакорна плёўся побач са старостам у панскі дом.

З далікатным профілем і загадкавай усмешкай, надуша-ная і напудраная ды з прычоскай а-ля Грэта Гарбо пані старосціха чакала іх з хваляваннем. Прыслугу сваю яна ледзь не заганяла, бо славутага госця збіралася частаваць па ўсіх правілах свецкага этыкету, таму выставіла на стол усе свае тонкія сервізы, хрусталь ды расклала серабро. Яна нават новага гродзенскага архірэя так не спатыкала.

— Пані Леакадзія! — прадставіў старосціху Вайцяховіч.— Знаёмцеся!.. А ото наш герой — пачцівы пан Эльяш!

— Вельмі мне прыемна! — з мілай прыхільнасцю заявіла гаспадыня.

Вясковы дзед на свецкую львіцу нават не падняў галавы.

У прыхожай віселі галовы ласёў з разлапістымі рагамі і кабаноў з ікламі. Пад сцяной кленчылі ды з забабонным страхам білі госцю паклоны дзве беларускія дзеўкі. Маленькая балоначка з сярэбраным аброжкам какетліва цяўкнула два разы ды белым клубочкам пакацілася Альяшу пад ногі.

Дзядзька Клімовіч служанкам пакланіўся таксама, нават дазволіў ім пацалаваць руку, а любіміцу пані Леакадзіі стукнуў ботам, і белая сучка ўцякла на кухню.

Пасля кароткага замяшання староста паказаў, куды ісці.

— Прошэ, пане Клімовіч, прошэ бардзо!..

Дзед прагрукатаў у гасціную, прысеў на ўскрай абабітага квяцістым шоўкам крэсла. Апусціўся ён з такой насцярожана-сцю, нібы баяўся забрудзіцца, бытта шоўк заражаны быў каростай, і стаў азірацца, куды прымасціць шапку. Дзядзька Альяш намерыўся пакласці яе на паркет, але перадумаў і апусціў сабе на калені.

Пані Леакадзія хрумснула суставамі пальцаў. На кухні не сціхала з прытворнай крыўдай скавытаць забытая балонка. Як на сонца, зачараванымі вачыма праз дзверы глядзелі на прарока служанкі...

Само сабой выйшла, што ў пакоі ўсё было ліпшяе: і элегантная, з тонкім профілем ды цудоўнай прычоскай пані гаспадыня, і залатыя запанкі на беласнежных манжэтах яе мужа, і саксонскі фарфор, і бутэлькі з замежнымі стракатымі этыкеткамі, і бліскучае піяніна, і ўвесь шык кватэры з багатай мэбляй, што адсвечвала ў навашчанай падлозе.

Нічога іншага не прыдумаўшы, Вайцяховіч мусіў разыгрываць шчодрага гаспадара далей. Ён сеў насупраць старога і шырокім жэстам ды з напускным хлебасольствам праказаў з усмешкай:

— Но, ойцец Эльяш, што-небудзь перакусіць?.. Пан. прагаладаўся за тры дні, праўда? Прашу прабачыць, што так выйшла — паліцыя, следчыя без майго ведама заварылі ўсю справу!.. Нічога, цяпер справа ойца ўладкавана — можаце так лічыць, больш ніхто не адважыцца і пальцам крануць!..— паляпаў ён дзеда па плячы.— Праз пару мінут адпраўлю пана ў Грыбоўшчыну. Але ж, прошэ бардзо, нех ойцец частуецца!.. Но, то давайце пакаштуем, што нам пані Леакадзія падрыхтавала, разам!

І гаспадар сунуў рог крахмаленай сурвэткі сабе за каўнер.

Аднак госць і на яго не падняў галавы.

Дзядзька крытычна і спадылба агледзеў панскі стол, не спяшаючыся ўзяў кавалачак чорнага хлеба, адкашляўся, сумным і прастуджаным у каталажцы голасам папрасіў:

— О! Цыбульку бы мне...

Гэта і былі адзіныя словы, якія ён прамовіў у Вайцяховічаў.

Гаспадары пераглянуліся.

Пані Леакадзія хацела адправіцца на кухню сама, але старэйшая служанка як бы адно чакала гэтай просьбы. З-пад фартуха дастала ядроную цыбуліну, якая аж адлівала свежым глянцам, ды з зямным паклонам падала прароку:

— Вазьміце, айцец!..

Дзед кіпцюрамі цыбуліну разадраў, абмакнуў палавінку ў сальніцу, уставіў вочы ў сурвэтку ды, як пад прымусам, пачаў здавальняць свой голад. Старосціха ў недаўменні слухала нейкі час, як на зубах старога хрумсціць цыбуля, тады зноў пераглянулася з мужам, і на яе напудраным шляхотным твары з'явілася гідлівасць.

Неўзабаве здаволены Вайцяховіч без ранейшай ужо цікавасці да старога бесцырымонна ўпіхнуў дзеда ў свой лімузін ды загадаў здзіўленаму шафёру даставіць прарока ў Грыбоўшчыну.

— Прызнавайся, Янэк, такога пасажыра яшчэ не вазіў?! — рассмяяўся ён.

— Яму толькі ездзіць фурманкай, што гной вазіць! — у тон начальніку пакпіў бязвусы юнак, насмешліва азіраючы госця.— Ладна, мо вытрымае машына і яго!.. Толькі потым бензінам трэба будзе яе адціраць паўгадзіны!..

Юнак паставіў умову:

— Стары, не выхіляцца мне з машыны, разумееш?.. Гэта табе не на печы!..

— Ха-ха-ха-ха!..— заліўся смехам староста, якому сцэнка надта ж здалася пацешнай.

Машына ад'ехала.

Вайцяховічу было чаго радавацца. Уладкаваўшы дзедаву справу, ён адчуў, што адкрывае новы раздзел службовай кар'еры. Сэрца старосты поўнілася вялікай радасцю.

Вярнуўшыся ў кабінет, Вайцяховіч ніяк не мог прымусіць сябе, каб заняцца службовымі справамі. Здаволены сам сабой ён агледзеў кабінет.