Вершалінскі рай - Страница 77

На стале — сіметрычна ўкладзеныя альбомы, варшаўскія і замежныя часопісы, мармуровы чарнільны прыбор. За спіной бялеў і кантрасна выдзяляўся на квадраце чырвонага атласа сілуэт арла. З хрустальным пералівам люстра, прывезеная жонкай аж з Чэхаславакіі,— ах, які ў яе густ! — напаўняла пакой радасцю і далікатным ззяннем. Позірк «маршалка» з даўзёрнымі, як у маржа, вусамі, што набычана глядзеў з пар-трэта, здаўся яму цяпер не такім ужо і суровым. Таямніча маўчалі бліскучыя ад чорнага лаку і нікелю тэлефонныя апараты — усё, што яны цяпер маглі перадаць, мала важнае!..

Пану Вайцяховічу раптоўна захацелася пахваліцца перад каханай жонкай. Толькі цяпер ён спахапіўся, што з-за старога дзівака так і не паабедаў. Яшчэ ўспомніў, як яго жонка часта хрумсцела суставамі пальцаў, а гэта была ў яе першая адзнака раздражнення.

— Нічога, дзяўчынка мая, мы цябе зараз супакоім! — чула прамовіў ён да фатаграфіі жонкі ў рамцы, якая стаяла каля чарнільнага прыбора, і ўзняўся.

Начальнік павета, насвістваючы бравурны марш, накіраваўся дамоў.

Усе вокны сваёй вілы Вайцяховіч застаў адчыненымі насцеж. Служанкі на чале з расстроенай і поўнай гідлівасці да ўласнай кватэры паняй Леакадзіяй канчалі выціраць гарачай вадой з содай квяцісты шоўк крэслаў, паркет і браліся церці стол, бытта туды ўзабралася і наслядзіла балонка...

5.

Давідзюк застаў Вайцяховіча не ў настроі.

— Што ж, дзякуй,— амаль абыякава заявіў староста, беручы пакет з грашыма.— Падарунак ад вас ахвотна прымаю і перадаю на будаўніцтва шпіталя святога Роха ў Беластоку.

Яшчэ большым для апостала было дзівам, што гэты цар і бог цэлага павета загаварыў устрывожана:

— А вы яго нідзе не спаткалі?! То ж пана Эльяша я адпусціў гадзіны паўтары таму назад! Самому не было часу і паслаў яго з шафёрам. Выехала машына за Саколку, ды пан Эльяш загадаў яе спыніць! Выбраўся на дарогу і аб'явіў, што пойдзе пехатою! Як яго мой Янэк ні ўпрошваў, ні затрымліваў, пан Эльяш не паслухаўся! Што за арыгінал ваш стары?!

Па тым, як староста трывожыцца і вінавата апраўдваец-ца, Давідзюк адно цяпер убачыў, пад якой апекай яго шэф, і да таго асмялеў, што нават перастаў калечыць польскую мову, загаварыў па-беларуску.

— На машыне, пане старосто, айцец Ілья не паедзе! — апостал ужо надта шкадаваў дарэмна патрачаных грошай.— Паводле вучэння Ільі, егдзіць ён толькі можа на фурманцы, у якой няма ні кавалка жалеза!..

Выдатна зразумеўшы на гэты раз галоўнага апостала і без перакладчыка, староста перад селянінам падзяліўся сваімі заўвагамі, як з роўным:

— Калі прыводзіў на абед яго я, служанкі нас папярэдж-валі, што скаромнага стары ў рот не бярэ, але я таксама не паверыў — такі аўтарытэт і не захоча смачна з'есці ды выпіць чарку?! Ажно выйшла не па-мойму, пся крэў!.. Першы раз у жыцці бачу штосьці такое!..

—О! ён на ежу ўпарты!

— Езус Марыя, шапку здымаю перад такім фанатызмам!.. Не дзіўлюся ўжо, што так ляцяць да яго багамолкі!.. Пане Давідзюк, усе сакольскія служанкі цяпер зайздросцяць маім дзеўкам — прыслужвалі іхняму богу!.. Холера ясна, пан Эльяш слабы чалавек, яшчэ што-небудзь здарыцца ў дарозе!.. Янка я адразу папёр назад!.. Але ж я з шафёра спушчу скуру, калі не знойдзе, няхай толькі вернедца з нічым!..

— Альяш ад машыны схаваецца!

— Пан так думае?..— устрывожыўся ён не на жарты.— Тады прашу — едзь пан зараз жа сам, мо яшчэ дагоніць пан старога дзе-небудзь!

— Не хвалюйцеса, пане старосто, нічого не выдарыцца! Дажджу ўжо няма. Пясок хоць і мокры, але стужэў, ісці добро яму!.. Мы, мужыкі, пане, народ вынослівы, а прарок яшчэ і пад апекай божай!..

— Так-то яно так, але я пана вельмі прашу — не затрымлівацца ў Саколцы! «А нуж—відэлец», як мы, палякі, гаворым!

Свайго шэфа Давідзюк дагнаў аж у Трасцяной. Аляксандар стрымаў буланчыка, злез з воза, застыў.

— Дзень добры, Ілья!..

Альяш прамаўчаў, але гэта апостала не ўразіла.

— Ну, як паны — не замэнчылі цябе там вельмі, не замардавалі? — са скупой мужчынскай цеплынёй спытаўся апостал, аддана заглядваючы прароку ў вочы.

Прарок быў не ў гуморы і адказаў пытаннем на пытанне:

— Пыцель у вятрак Піня прывёз?

— Прывёз, а як жа, шчэ пазаўчора! — запэўніў яго Аляксандар.

— А крупарушку?

— Устанаўліваюць якраз майстры!

— Не параскрадалі, пажару ніякаго там без мяне не нарабілі?!

— Знойдзеш таксамо, што спытаці, Ілья Лаўрэнцьевіч!.. Крыўдно аж слухаць!.. Усё ў парадку!.. У царкву толькі раз мы заходзілі, а то ўсё цябе чакаем ды выглядваем!.. I Фёкла Мартынаўна вельмі чакае цябе...

— Чакае, гаворыш? — выбухнуў стары.— То дачакаецца!.. Нагі гэтай сукі не будзе больш у Грыбоўшчыне, хай толькі да яе я дабярусо!..

Агледзеўшы ўпалыя бакі буланчыка, прарок ужо наваліўся на сябра:

— Ты што так каня змардаваў, нашто гнаць трэ было гэтак?! Пакінь вас адно на пару дзён, усё на ніц звядзеце адразу!.. Нават не мог яму хвост падвязаць?! Цяжка табе было закілзаць?.. Во, вандзідла паржавелі нават!..

Сунуўшы каню ў зубы цуглі, зрабіўшы з хваста фарсісты вузел, Альяш нарэшце забраў у Давідзюка вяровачныя лейцы і палез у свой вазок.

— Ну, чаго стаў як слуп — пайшоў! — крануў лейчынай прарок каня, не надта клапоцячыся — паспеў Давідзюк узабрацца ў вазок ці не.

Даехалі яны да Грыбоўшчыны, не прамовіўшы адзін да аднаго больш ні слова.

...Не азваўся Альяш ні да каго і ў вёсцы. Маўчаў гэтак цэлы месяц. Дзядзька сам на сябе наклаў пакаранне — чатыры тыдні вымальваў цяжкія грахі перад абразамі, а ў гэты час Тэкля каля яго хадзіла на пальчыках ды не дыхала.