Вершалінскі рай - Страница 62

...Рэгіс з фурманам пераступілі парог Клемусавага рэстарана.

У зале панаваў прыемны халадок, народу было мала. Абедалі пару балаголаў, а пад сцяной з карабінамі на каленях сядзелі два паліцыянты. Бліскучыя боты тонка парыпвалі пад сталом. На лакіраваных казырках фуражак, якія ляжалі на падаконніку, блішчала сонца. Паліцыянты з куфляў пакрысе цягнулі дармовае піва ды насцярожана пазіралі праз акно — вартавалі свае веласіпеды.

— А-а, Мікалай!..— як брата, спаткаў Амерыканец госця, і яго туша выкацілася з-за прылаўка.— Ужэ з тыдзень не было цябе!.. Куды ты выбраўсо?

— Да каханак, па валачоннае!..

— Ну ж і юрлівы ты — як кныр!

Абодва зарагаталі. Аптыміст Клемус — з радасным захапленнем, што яго сябар нарэшце выблытаўся з бяды і нават добра ўладкаваўся, а Мікалай — не то з выклікам, не то са слядамі крыўды.

Адной ночы ўзброеныя бандыты ў Берштах вывалаклі з хаты мясцовага дзяка, падвялі пад рэстаран і загадалі папрасіць гаспадара адчыніць дзверы. На знаёмы голас дзяка заскрыгіталі замкі, заляскаталі жалезныя штабы, і дзверы неўзабаве адчыніліея. У апошні момант рэстараншчык спахапіўся ды адкрыў страляніну. Пярэдняга бандыта ён улажыў на месцы, астатнія разбегліся.

Суд потым дзяка апраўдаў, але не мог завязаць людзям языкі. Па вёсках распаўзліся неверагодныя чуткі, і архірэй Рэгіса звольніў з пасады па прыніцыпу: не то ён украў кажух, не то ў яго кажух укралі...

Рэгіс у Алекшыцах заказаў абед, абслугоўваць іх узяўся сам гаспадар. Кавальчук стараўся паказаць, што госця ставіць нараўні з сабой, а іншыя ў зале — дробязь, не вартыя ўвагі. Нават — паліцыянты!

— Во, пачакай! — успомніў Кавальчук, усхапіўся ды прынёс ад паліцыянтаў паперку з вучнёўскага сшытка.

— Кіроўнік школы адабраў сёння ў сямікласнікаў! Перапісвалі адзін у аднаго на ўроку!.. Паслухай, што пра вас пішуць камуністы:

«Святы Альяш з хмары зваліўся, упаў у Грыбоўшчыну ля нас! I чаго, каб хто спытаўся, злез стуль боскі свінапас? Святых сабраўся сонм сяброўскі: Мікола Рэгіс, якісь Панкрат, трэці — Бельскі наш, Пянькоўскі, чварты — Ломнік-канакрад. Ён ім ро-зум устаўляе, нежывым дае жывот, а цалаваць дык застаўляе ў халявы ад чабот!.. Яны круцяць млын свой боскі, пылам сыплецца мука! Едуць дурні малоць з вёскі, стуль, з-пад Бельска, здаляка!.. Ломнік у ролі быў Хрыстоса, Бельскі вучнем быў, Пятром, й дым пускалі беларусам — аж трудна выкруціць пяром!.. Дык будуй, браты, бар'еры, закладайма ТБШа! Шлях пакажам у свае дзверы — лепшы, чым у Альяша!..»

Клемус склаў паперку і з захапленнем паглядзеў на госця:

— Ну, як?

Упамінанне яго імені ў паэме Рэгісу вельмі спадабалася.

— Ло-оўка!..— шчыра прызнаўся ён.

— I я кажу! — з дабрадушнай бесклапотнасцю пацвердзіў узрадаваны, што справіў сябру прыемнасць, Кавальчук.— Папрыносілі дзеці ў школу, халеры! Малалетнія, судзіць іх за гэто не могуць! Паліцыя адно пазапісвала прозвішчы і ўлепіць бацькам штрафы за гэтыя «бар'еры», га-га-га-га!..

Фурман уявіў сабе, што чакае мужыкоў, ад страху перастаў нават есці і зыркнуў пад акно. Паліцыянты абводзілі ўсіх вачыма з фанабэрлівай перавагай.

Яшчэ Мірон заўважыў — калі Клемус адносіў паперку, Мікалай ужо падміргваў яго жонцы.

— Паслухай, Мікалай, заягджаў да мяне толькі што Піня! — не то аб'явіў, не то збіраўся параіцца рэстараншчык, вярыуўшыся ад паліцыянтаў.— Адклікаў мяне на падворак ды пытае: «Адкрываеш сталовую ў Грыбаве?» — «Думаю!» — кажу. «Клемус, два каты ў адным мяшку ўжыцца не могуць! Грыбоўшчыну трэба табе пакінуць у спакоі!..»

Адно цяпер Мікалай зразумеў, чаму Кавальчук стараўся яму так прыслужыць — падбіваў кліночкі, шукаў заступніка і хадатая.

— Палохаў?! — здзівіўся дзячок.— I цябе бярэ ўжо за глотку?..

— Як бачыш... Даваў паўтысячы адступнога...

— А ты?

— Дурань я браць якіясь пару соцень... Там у вас кожны месяц больш буду мець!

— Залатая жыла!

— Сам ведаю. Толькі каб ён, халера на яго, чаго-небудзь мне не падстроіў! Пінкусу дарогу перайсці — ого-о!.. Трэ будзе вартаўнікоў папімаць, а то спаліць яшчэ!..

— Табе відней,— аб'явіў дзячок нейтралітэт.

— Ладна. У Бразіліі машкара не загрызла, алігатары не зжэрлі — не дамса і гэтаму бандыту! — сам сябе падбадзёрыў Клемус і выставіў рахунак.

— Восім злотых!

Заінтрыгаваны Рэгіс паабяцаў грошы потым і загадаў Мірону запрагаць.

7.

Колы фурманкі зноў манатонна перасыпалі, нібы сеялі праз сіта, пясок палявой дарогі, паскрыпвалі рамяні збруі, а над канём увіваўся першы ў гэтым годзе авадзень. Выпітая гарэлка абодвум кружыла галовы.

«Два каты ў адным мяшку!..» — успомніў за вёскай Рэгіс.— От, цікава будзе паглядзець, калі гэтыя скарпіёны ў банцы пачнуцца царапацца!.. А ўсё робіць жаднасць!..— пераскакваў з тэмы на тэму дзячок. — Чуў, як пра мяне ў вершыку камуністы напісалі?.. Эх, паліцыя надрукаваць у газетах не дазволіць яго, а то бы і людзі пачыталі!

Таксама п'янаваты Мірон паківаў галавой:

— Але колькі цяпер мужыкам дастанецца!.. За тое, што вычаўпе дзіця тваё, плаці, халера, штраф! Яно ж — дурное, шчэ нічого не разумее!.. Пасылай пасля гэтаго ў школу!..

— Войт кожнаму штраф заменіць на арышт! — бесклапотна заявіў Рэгіс.— Заўважаеш, якак ў гэтага Амерыканца ядроная Стася? — пацокаў ён языком.— А вясковая, тутэйшая!.. Учора ў Бераставіцы гляджу на адну дзеўку ў краме, а яна хоча неяк пакакетнічаць. Робіць мне дурнаватую ўсмешку ды носам — сёрб!.. Цьфу! А возьме ж і яе нехта ў жоны!.. Не-е, гэтая бабка шляхо-отная!..

Поўны мараў Рэгіс зацягнуў «Ярмака», фурман стаў падцягваць. Яны і не заўважылі, калі апынуліся ў Каўнянах.