Вершалінскі рай - Страница 91

Найбольш прыбывала з-за акіянаў біблій. Гэтай кніжкай — у папяровых, скураных, пластмасавых, палатняных ды дзеравяных вокладачках — эмігранты так наваднілі нашы сёлы, што ў некаторых вёсках яе можна было знайсці ледзь не ў кожнай халупе.

Найчасцей Біблія была адзінай кніжкай у сям'і, і шмат пакаленняў сялян на ёй вучыліся чытаць ды пазнаваць свет. Іншы дасціпны дзядзька вывучаў за святы і ў доўгія зімовыя вечары гэтую самую Біблію, у якой далёкія прашчуры звалілі ўсё ў адну кучу — мудрасць і глупства, заганнасць і дабрачыннасць, праўду і хлусню, трызненне, легенды і хроніку, карыснае і шкоднае,— вывучаў ледзь не на памяць. Іншы такі чалавек біблійнай трасянцы паверыў па-мужыцку — раз і назаўсёды, і ніякая ўжо сіла потым не магла яго ўжо пахіснуць!

Пра канец свету чорным па беламу было надрукавана ў Бібліі з любой вокладкай. Нарэшце вуснамі свайго прарока Ільі гасподзь бог вызначаў і запаветны дзень. Напэўна, Альяш і сам не спадзяваўся, што выкліча названы ім тэрмін.

Напярэдадні вызначанай прарокам даты сотні мужыкоў з-пад Вілейкі, Гродна ды Баранавіч пачалі прадаваць свае дамы, гаспадаркі, крамы, млыны ды жывёлу — усё, што не возьмеш з сабой на той свет! I самае дзіўнае, рабілі гэта не якія-небудзь псіхічна хворыя. Пераважна то былі «...людзі, што цешыліся выдатным здароўем, цвяроза ўмелі разважаць, мелі прыгожых жонак, здаровых дзяцей, нядрэнна вялі гаспадарку ды карысталіся пашанай і аўтарытэтам сваіх суседзяў»,— як слушна гаворыцца аб той падзеі ў адным навуковым артыкуле Уладзіміра Паўлючыка.

Справіўшыся з праданнем маёмасці, гэтыя легкаверныя, ашуканыя сяляне і сялянкі запіхвалі грошы за пазуху, хапалі дзяцей, харчы на дарогу, колькі можна панесці, і, не развітаўшыся нават з суседзямі, у паніцы несліся ў Грыбоўшчыну — шукаць ратунку ў святым Вершаліне.

Мабыць, дзівакоў такіх было шмат, бо спецыяльная легкавая машына адно паспявала вазіць мяшкі грошай у Сакольскую ашчадную касу, куды Давідзюк угаварыў нарэшце Альяша іх пакласці. Цяпер ужо не Хайкелевы дзеці, а ўзброеныя наганамі чыноўнікі з Міністэрства скарбаў лічылі і пакавалі грошы асобна — папяровыя, сярэбраныя пяці, дзесяцізалатоўкі, асобна драбязу медную, лавілі старога ледзь не за полы і давалі яму падпісваць накладныя.

Крынкаўскія гарбары заслалі ў Грыбоўшчыну хлопцаў. Яны ўладкаваліся бытта капаць торф у асадніка.

Пасланцоў узначальваў старшыпя культурнай камісіі гарбароў — блізарукі Муля Нішт. З дапамогай мясцовай моладзі Муля меўся ў кароткі час разагнаць гняздо цемрашальства і забабонаў. На той перыяд, покуль будуць выконваць сваю місію, прастадушны Нішт даў сябрам адмысловы пароль — «кумэкус эго». Ен вычытаў у кніжцы, як рэвалюцыянеры карысталіся гэтай фразай бы паролем, і хлапцу яна нечым спадабалася.

Толькі як ні намагаўся Нішт пабачыцца з Альяшом, але да прарока, абкружанага намеснікамі, памагатарамі і дарадцамі, бабкі яго покуль што пе падпускалі.

3.

Вызначаная дата выпала якраз на канец чэрвеня. Усе былі ўпэўненыя — якім ты прыйдзеш у рай, такім застанешся назаўсёды. Туды ўвогуле збіраліся без нічога! На якое ліха браць вопратку, цягнуць посуд — на небе ж нават не трэба мыцца, бо каб і хацеў запэцкацца, то няма дзе!

У гэты дзень на выган перад вёсачкай сцякаліся і сцякаліся сотні ўсхваляваных людзей. Яны сядалі на мурог, развязвалі клумкі і з ліхаманкавай узбуджанасцю апраналі чыстыя кашулі. У рэчачцы і Вершалінскім ставе мылі ногі. Нацягвалі самае лепшае адзенне сваім дзецям. Мужчыны вастрылі на рамянях брытвы і скаблілі шчокі.

Наголены, памаладзелы і падцягнуты, у вышыванай ды свежа зыпрасаванай «святымі дзявіцамі» касаваротцы, у начышчаных да люстранага бляску ботах, сярод гэтага тлуму, з Бібліяй пад пахай, вокладкі якой былі густа закапаны воскам, насіўся Давідзюк. Яго нават лысіна блішчала неяк па-іншаму — светла, урачыста, высакародна.

Хоць вяскоўцы мусілі збірацца на сена, капаць торф, аднак большасць не маглі стрымаць цікавасці, і на выган падзівіцца цуду сышлася і збеглася ледзь не ўся вёска.

Апынуліся тут і крынкаўскія гарбары.

Багамолы — аж квітнелі. Ап'янелая ад шчасця, як нявес-та, бабка Піліпіха перад крынкаўскімі хлопцамі выхвалялася:

— I во, людке вы мае, настае, настае ўрэшце той залаты час, калі гасподзь бог, дзякуй яму за гэто, кліча да сябе ўжо нас! Ён прыгалубіць, сагрэе, прыгорне кожную душачку, ажывіць усіх умерлых, і будзем цяпер мы ўсе там жыці, бы тыя птушачкі польныя, што не гаруць, не паліваюць, не сеюць, ні табе жнуць, а ўсяго ім хапае ўдосталь, бо клапоціцца пра іх сам цар нябесны з багародзіцай дзевай Марыяй!

Фантазёр ды выдумшчык Муля, унук Бэні Нішта, якога казакі калісьці застрэлілі за «Крынкаўскую рэспубліку», аж кіпеў ад жадання дзейнічаць. Ен праштудзіраваў шмат антырэлігійнай марксісцкай літаратуры, прачытаў нават цікавую кніжку Фрэйда аб рэлігіі. У дзяцінстве бачыў столінскага цадзіка. На крынкаўскім кірмашы спатыкаў ненармальнага грыбоўшчынскага прарока. У Альяша і цадзіка Муля знаходзіў многа агульнага і сабе выразна маляваў, як у публічных дыспутах высмяе ўшчэнт, асарамаціць і Альяша, і галавароў секты — у Крынках разбіваў удрузг і не такіх!

Муля з бабкі пакпіў:

— Цётко, так вы — уваскрасаць на неба ідзяце?

— Пасмейса, пасмейса!.. Усенько збудзецца, дай адно час!..

— Калі ўваскрэснуць і ўмерлыя, то куды людзі падзенуццо тады на зямлі? Іх жа столькі жыло да нас!.. На выцяжку будуць стаяць хіба, упрытык!

— Гасподзь бог адкрые ім новыя міры! — ні хвіліны не задумваючыся, растлумачыў Давідзюк, падляцеўшы.