Вершалінскі рай - Страница 87

Збіраючыся бегчы да падводы, з нехаванай варожасцю да саперніка ён аб'явіў:

— Калі гэтая лахудра захоча мяне бачыць, гаварэце — айца Ільі няма, у Крынкі паехаў і забавіцца там доўго!

Пасаджаны Рэгісам хлапец з тоўстым блакнотам, каб запісваць для Бібліі Альяшовы словы, ледзь не за полы стрымаў прарока ды плаксіва ўзмаліўся:

— Айцец Ілья — куды вы!.. Я вас учора пытаўсо, і вы абяцалі дзісь сказаць! То скажэце зара, бо айцец Мікалай ад мяне патрабуюць запісанаго, а што я ім дам?! Кожны раз так паабяцаеце, я сяджу, сяджу — аж надаело!..

Нездаволены прарок спыніўся:

— Шчэ і ты са сваім!.. Ну, пытайса!

— Хто, па-вашаму, дастойны ў бога? Прысутныя застылі з насцярожанай пашанай.

Альяш нецярпліва падумаў і пашкрэбаў сябе пад пахай.

— Ноччу ва сне мне ікона казала: той адно дастойны ўсявышняго, хто знімае шапку перад крыжам!

— Так і напісаць у цятрадзь? — дзелавіта абмакнуў хлапец пяро ў чарніла.

— Як сабе хочаш, а мне што?! Хай цябе Рэгіс вучыць, што пісаць! Думай мне тут за вас усіх!..

Хлапец ужо прыклаўся да паперы, ды ўспомніў:

— А новы сабор як называцца будзе?

— Шчэ не хутко даваць імя будзем! Мы толькі пачалі! Мо канчаць будуць другія нацыі! — кінуў дзядзька, бытта загадаў загадку.

— А яшчэ!.. На пропаведзях вы гаворыце, што пасля смерці людзі ў сабак пераходзяць! Як гэта?..

— А што такое, па-твойму, сабака?.. Цело чалавека ў магіле рассыпаецца на порах, а душа яго страшнага суда чакае! Гэто такія, як мы! А грэшнікі — сабакамі робяцца!.. Потым лётаюць па вёсцы, золато за хлявамі падбіраюць — мэнчацца так, покуль да пекла! А як ты хочаш?.. За добро было б ім, каб не гэто!..

— А што вам сніласо дзісь?

Але на гэты момант падышоў Давідзюк і не то спытаўся, не то аб'явіў:

— Ілья Лаўрэнцьевіч, на імяніны дачкі старосты ў Саколку ты не паедзеш, вядомо?!

— Не маю чаго рабіць у таго пана!

Прарок даўно быў не ў сіле кіраваць падзеямі, якія разгортваліся вакол яго асобы. Аднак рабіў выгляд, бытта ўсё, што навокал адбываецца, ідзе дакладна гэтак, як ён планаваў. Такую асаблівасць свайго шэфа Давідзюк добра ведаў.

— Але ты пасылаеш на дзень нараджэння ёй палатно, якім хоры завалены! Яго зноў накапіласо — вёрст з сем, калі развярнуць! Тры фуры наладавалі, ды больш солтыс падвод ніяк не збярэ!.. Вайцяховіч палатно раздзеліць прыютам. I хоры вызваляцца, і староста спрыяць будзе!

Альяш і віду не падаў, бытта яму шкода кужалю.

Сцвярджальна хмыкнуў ды паляцеў збірацца ў дарогу.

Цяпер Альяш па вушы паграз у клопаты.

Яго рабочыя вывернулі траншэю пад новы храм, кацілі туды валуны, залівалі вапнай. У старой царкве выдзіралі з падлогі дошкі, высцілалі ўзорчатай мятлахскай пліткай.

Альяш развіваў будоўлю Вершаліна, падарожнічаў, пытаўся пра цэны, перабіраў кожную шыбіну і цвік у краме, а час ад часу браўся ратаваць землякоў — тых блудных авечак, якія не прызнавалі яго веры, легкадумна грашылі, празябалі без Хрыста, святога духа, царства нябеснага ды каціліся проста ў пекла. Паводле «новай навукі» толькі той удастойваўся збавення і трапляў у царства нябеснае, хто стрымліваў сябе ад роскашы і распусты.

Аднойчы ў Крынках з'явіўся ён з вазамі, выкупіў у крамах усё пячэнне, адвёз за горад ды вываліў у канаву з апалонікамі.

— Капелюшы-ы!.. Капелюшы-ы збірае святы Клімовіч! — пранеслася іншым разам сярод усхваляваных гандляроў.

I праўда. Дзядзька заглядваў у крамы гатовага адзення, да шапачнікаў, выбіраў модныя ўборы на галаву, а потым вывез усё гэта за мястэчка на шудзялаўскі гасцінец, зваліў у горбу ды спаліў. Гандляры кусалі сабе локці — не маглі дараваць, што гэтага тавару трымалі так мала!

Калі ў Крынкі прыбыў тэатр, Альяш выкупіў і парваў усе білеты. Трупа з поўнай касай, але без спектакля і апладысмен-таў вымушана была вяртацца ў Беласток.

Куды б ні заязджаў Альяш, ён цяпер выклікаў буру спрэчак, злосці ды зайздрасці. Некаторыя ж — выглядалі яго, бы анёла-збавіцеля. Што ж, было чаго радавацца, злаваць ды зайздросціць.

3.

Падарожжа сваё дзядзька Альяш пачынаў з заезду ў Крынкі.

Ля рэстарана прарок спыняў буланчыка і кідаў яму пад нос канюшыны, а сам браў конскую торбу ды заходзіў да Хайкеля. Сваім людзям ён не давяраў. У Крынкі ён прывозіў рэгулярна падлічваць касу. Сталыя Альяшовы лічыльшчыкі — зяць і сын рэстараншчыка — дзядзьку вялі за шырму ў закуток, на стол вытрасалі крэдыткі ды манеты. I вось ужо разбітныя хлопцы аж пацелі ад стараннасці — лічылі грошы ды ўзбуджана спрачаліся, а прарок недаверліва і насцярожана прыглядаўся да іхняй работы.

Паступова гнуткія, тонкія пальцы лічыльшчыкаў, акуратныя стосікі кушор, слаістыя валікі манет дзядзьку зачароўвалі. Бо калі якасць дрэва, моц складзенай сцяны, пабелку, масляную фарбу Альяш вызначаў на вока або шчупаючы пальцамі, то розныя рахункі далей лічбы дваццаць цяпер не выходзілі ў дзядзькі ніяк. Таму на работу сваіх памочнікаў Альяш праз хвіліну глядзеў ужо загіпнатызавана, з прыадчыненым ротам, быў не ў стане заўважапь, як два гарадскія жулікі з лоўкасцю цыркавых фокуснікаў запіхвалі сабе банкноты ў рукавы. Ён захапляўся: «Як у банку! I ў паперкі загортваюць, і пішуць — колькі ў якім е, і ў пакеты заклейваюць... От, добро вучаным людзям!..

А ў гэты час у зале за прылаўкам стаяў стары Хайкель, здаволена прыслухоўваўся да ўзбуджаных галасоў з-за шырмы і чакаў кліентаў. Шустры ды чорны, як цыганя, падлетак майстраваў нешта ў шафе, што іграе. У дзвярах, якія вялі на кухню, тырчала з пасудай Хайкелева нявестка. Распараная маладзіца павольнымі рухамі выцірала талеркі ды слухала ўзбуджаныя галасы за шырмай з такой насцярожанай надзеяй, бытта там вырашалася — жыць ёй далей ці не жыць.