Вершалінскі рай - Страница 74

А гэтым часам праз выган памалу прабіваліся падводы.

Як валыняне ні кідаліся пад колы, як ні вішчалі, ні кусаліся, ні галасілі бабы, яі хапалі за полы паліцыянтаў наша цётка Хімка і Піліпіха, а прадстаўнікі ўлады арыштанта адстаялі.

Службістыя чыноўнікі, надта гордыя, што так хутка ўдалося выявіць злачынцу, на якога ніхто і не падумаў бы, павезлі старога ў павятовую турму ды смакавалі сенсацыю, якая мелася ашаламіць усю Саколку, а потым — цэлае ваяводства.

Раздзел трэці

1.

Як толькі падвода з арыштантам ад'ехала, Тэкля з Хімкай кінуліся збіраць апосталаў. Зрэшты, праз пару дзён тыя ўжо і самі адумаліся. Іх агарнула трывога — засудзяць прарока, разгоняць і ўсю абшчыну. Адно цяпер усе яны ўразумелі, чым для іх быў стары.

Бяда апосталаў неўзабаве аб'яднала. Давідзюк Тэклю супакоіў, узяў у яе ключ ды вечарам сабраў у царкве савет «трэціх свяшчэннікаў».

— Гэтаксама арыштавалі некалі бесарабскага прарока, айца Інакенція, і пасадзілі ў Мурамскі манастыр! — трымаў прамову Павел Бельскі.— Людзі дабраліся аж туды і выручылі яго! Дзве тысячы вёрст ішлі малдаване з Бесарабіі ў Аланецкі край!.. Скрозь сумёты, у лютыя маразы!.. Нам жа да Саколкі — смех, вёрст трыццаць, і надвор'е стаіць цярпімае — толькі вады много, тык жа мы не паны!.. Чаго сядзець склаўшы рукі?!. Пад ляжачы камень і вада не пацячэ! Трэбо даць кліч — адразу вёскі паднімуццо!.. Унь камуністы арганізавалі паход сваіх на Васількоў і праперлі штрэйкбрэхераў, хібо мы — горшыя?.. Рабочыя Гарадка хадзілі на Пяшчанікі цэлай кампаніяй, і ніхто не змог іх спыніць!.. А ў часы нашай «Грамады» якія мы паходы рабілі з Паўлам Валошыным?..

— I таксамо паліцыя не магла даць нам рады! — падхапілі іншыя.

— З сякерамі нават туды хадзілі! Паліцыянты з пастарункаў паўцякалі!

— I я памятаю, як усе смяяліса, што Клявітар даваў драла праз акно без мундзіра, а потым загадаў слесарам дзверы абабіць жалезам і засовы паўстаўляць!..

— Гуртам і бацьку біць добро!..

Ломнік, які дагэтуль маўчаў, астудзіў іхні запал.

— Перасаджалі потым і вашых Валошыных і гарадоцкіх герояў! Не тое правіш, брат Павел. Адумайса! На якое ліхо ўвязвацца нам яшчэ ў бойкі з паліцыяй?! Хібо мы падурэлі?! Хай цацалісты сабе грызуцца з ёю, ім так чэшуцца рукі, а нам, мужыкам, рабіць усё трэ з толкам. Што зробіш, часамі трэ і чорту лысаму пакланіцца!

— У трынаццатым раздзеле паслання апостала Паўла к рымлянам гаворыцца, што ўсякая душа няхай будзе пакорнай вышэйшай уладзе! — азваўся і Давідзюк.— Бо няма ўлады не ад бога, ісцінно вам кажу! Начальнікі страшныя не для добрых спраў, а для кепскіх! Рабі дабро і атрымаеш пахвалу ад іх, от чаму наш айцец і прарок Ілья атрымаў ад Пілсудскаго залаты медаль!..

— Супроць уласці не папрэш, халера, ён мае рэхт! — згадзіўся міхалоўскі балагол.— Уласці заўсёды нас падтрымліва-лі, трэ нам гэтым даражыць. На чыім возіку егдзіш, таму і песні спявай, а пакорнае цялятка дзве маткі сасе, так шчэ нашыя прадзеды любілі гаварыць! Я добро памятаю той паход бесарабаў, брат Павел. Ну і што, калі падняліся і пайшлі?.. А колькі малдаван памерло ад тыфуса, акалела на марозе, колькі іх перасаджалі ў турмы?! Не, гэто не ратунак, мужыкі!

— А што, калі Сакольскаму старосце падсунуць узятку? — падаў ідэю Ломнік.

— А возьме? — насцярожыўся Майсак.

— Усе паны на грошы ласыя! Ім трэ — то на курорты, то на шанпанскае, то на паненак ці гульні розныя!.. Сотняй, вядома, яго не купіш, не стане з-за яе пэцкацца! Трэ такую, мужыкі, суму яму даць, каб не адмовіўсо, а хібо ж зрабіць гэтаго мы не можам?

— Падарунак возьме, шчэ і Альяша не выпусціць!

— Часамі і чорт сумленне мае!

— А чым мы рызыкуем?! Якімі-небудзь пару тысячамі!.. Грошы е!..

Пасля кароткіх дэбатаў апосталы сышліся на суме ў гадавы аклад павятовага начальніка і на вока яго ацанілі памерам у 12 000 злотых. Да гэтай лічбы вырашылі дабавіць яшчэ восем тысяч. Выканаць далікатную місію даручылі асця-рожнаму дыпламату і бываламу чалавеку апосталу Давідзюку.

Галоўны Альяшоў апостал раніцой запрог буланчыка. Ні жывая ні мёртвая Тэкля вынесла яму тую самую конскую торбу, нашпігаваную асцём, аддзельна вывалакла грошы, загорнутыя ў суровую палатніну. Апостал анучку вярнуў, сунуў тоўстую пачку купюр у торбу, ускочыў на вазок і паехаў з падворка. Тэкля толькі цяпер успомніла пра вузялок з ежай для Альяша ды кінулася ў хату.

Калі маладзіца з перадачай выбегла на вуліцу, Давідзюк быў яшчэ недалёка, бо перад канём подбегам ішла рыжая карова са збітым рогам ды ніяк не здагадвалася сысці з дарогі. З-за платоў сачылі насцярожаныя грыбоўшчынцы — крыкнуць апосталу Тэкля не адважвалася.

Ужо маладзіца даганяла фурманку, але раззлаваны Давідзюк рагулю аб'ехаў і папёр буланчыка наўскач, Яна ціха заплакала ды паплялася дамоў.

2.

Атрымаўшы падрабязныя рэляцыі ад епіскапаў і ксяндзоў пра тое, якія страсці разгарэліся па беларускіх вёсках, кардынал Польшчы, ксёндз, доктар Аўгуст Хлёнд даўно зразумеў, што настае момант, калі сам усявышні падае яму магчымасць узяць рэванш. Цяпер гэтае самае ненавіснае праваслаўе ён без вялікіх намаганняў аслабляў іншым спосабам. Павятоваму і ваяводскаму начальніку кардынал строга загадаў — не спускаць вока з абшчыны і трымаць яго ў курсе грыбоўшчынскіх падзей.

Выязджаючы ў Грыбоўшчыну па сігналу з гміны, сакольскія следчыя чамусьці старосце нічога не сказалі. Даведаўся павятовы начальнік, што за вязень сядзіць у яго турме, і перапалохаўся.

Староста адразу памчаў у Беласток. З ваяводам Генрыкам Асташэўскім пазванілі ў Варшаву. Кардынал спатрабаваў начальнікаў да сябе.