Вершалінскі рай - Страница 68

Да ўкраінцаў не было нікому справы.

— Вясной на капусту не напасешса яе! — дапамаглі Давідзюку свае багамолы.— А што ўжэ Студзянскі лес патрабуе, а палі, а выган?!.

— Хай гаворыць апостал Ляксандар, не перабіваймо, мы не на кірмашы!..

— Нічого, нічого, шчэ паспею, выскажусо і я! — памяркоўна заявіў галоўны Альяшоў прапаведнік, пазіраючы паверх акуляраў у залу.— Мне трэбо, каб вы добро зразумелі.

Бывалы дзядзька Аляксандр, які скалясіў паўсвета і так не змог вырвацца з рэлігійных догмаў і міфаў, усё больш даваў волі сваёй фантазіі.

— Уявіце сабе, брацця і сёстры, адкуль жа яе можно было бы ўзяць у такой колькасці нязмернай, калі б не было акіянаў, мораў, азёр ды рэчак?.. Дзякуючы гэтым вадасховішчам зямелька наша з багатай сваёй сямейкай раслін не ведае пяпер недахопу ў вадзіцы. З акіянаў, з мораў і з другіх умясцілішч кожны божы дзень узнімаюццо вялізныя іспарэнні і воблакамі плывуць, плывуць і плывуць над зямлёй ды дажджаць на ёй або ніспадаюць росамі ды прыносядь піццё кожнай травінцы, кветачцы, дрэву, якія самі не могуць хадзіць да калодзежа...

— А каровам, а коням, свінням хібо не трэ яе?! — заўважыў Майсак.

— Я не гавару ўжэ пра тое, якую аграмадную колькасць патрабуюць яе розныя адушаўлёныя і неадушаўлёныя стварэнні — ад чалавека да малюсенькай казяўкі — усё жывое хоча піць і есць, а кожны харч бывае раствораны ў вадкасці!.. Пасля гэтаго, сёстры і брацця, ніхто не можа сказаці, што вады много. Яе столькі на зямлі, колькі трэ для існавання кожнай істоце: тварэц, нябось, прадбачлівы і стварыў усё мераю, лічбаю і вагою — якраз, ісцінно вам гавару!

Давідзюк і сам ведаў, што гаварыць з мужыкамі ўмее, але паспрабуй дагадзі старому. Таму ён, ужо выціраючы свой пакаты, успатнелы ад напружанкя і гарачыні, якой дыхалі яму ў твар падсвечнікі, лоб, прасачыў за рэакцыяй Альяша. А нашая Хімка на момант забылася пра свае мігатлівыя душы, запамінала кожнае слова апостала і эрудзіраваных падказчы-каў, каб потым пераказаць усё страшаўскім бабам ды мець аргументы адбівацца ад брата.

Галоўны апостал не без здавальнення пераканаўся неўзабаве, як яго слухачы ўвайшлі ўсмак.

3.

Давідзюк не паспеў яшчэ перавесці дух, а Хрысціна ўжо патрабавала:

— Ляксандар, раскажы шчэ пра сонцо! Кажуць, яно большае за зямлю! Хібо можа гэто бы-ыць?.. Як жа яно ўтрымаласо б такое на небе??!

Давідзюк не спяшаў, даў магчымасць выказацца іншым.

— Вялікае, а ты што сабе думала?! — азваўся раптам сам прарок.— Глядзі, унь свечкі гараць. Аднясі іх у канец вёскі, і святло ў цемры будзе таяць!

— Будзе таяць, Ілья Лаўрэнцьявіч! — ахвотна падхапіў яго падмогу Давідзюк.

— Прарок Альяш! — паправілі апостала абураныя ўкраінцы, а вочы іхнія зноў нядобра заблішчалі.

— Ладно вам!.. Кажу — памаўчыце! — крыкнуў на іх Альяш.— Пра што мы?.. Ага!.. Свечку аднясі ў канец вёскі, і агні будуць, як зерне, а — да якіх-небудзь Плянтаў, то ўжэ і не ўбачыш яе нават адсюль! А сонцо — ого!.. Заедзь у Крынкі, і Гарадок нават, ці ў Кранштат той, і ўсюду яно свеціць аднолькаво і грэе так, хоць і там здаецца ўсё такім малым! Недарма людзі называюць яго — божым вокам!

— Правільно айцец Ілья гаворыць! — узрадаваўся Давідзюк.— Нават заедзь у Амерыку, і ў ёй гэтак жа грэе, а ўзнімеш галаву такі ж маленькі кружочак, бы ў Грыбоўшчыне, і гэтаксамо слепіць вочы, што трэ зажмурваць!

Зала ажывілася, людзі пачалі прапаведніка дапаўняць, і ніхто не заўважыў, што адхіліліся ад тэмы.

— А паглядзі, як летам прыпякае!

— О! толькі засні, паспрабуй, пасля сёмухі на сонцы — так і згарыш!

— Летам — печ страшная!

— Нават конь — які ўжэ вынослівы — і ён не вытрывае на спякоце, а прэцца ў які-небудзь куст!..

I ў царкве паміж людзьмі ўжо не стала насцярожанасці, хоць сярод слухачоў было многа чужых. Дзядзькі загаварылі, бы ў суседа на прызбе.

— Прыдумано ўсё богам ры-ыхтык! — запэўніў Ломнік.— Загаварылі пра коней. Глядзі, якое ў кабылы бывае не густое малако, бо жарабят яна прыводзіць моцнымі і дужымі, выжываюць і так! Але ты вазьмі свінню!.. Парасяты з'яўляюцца на свет хілымі ды голымі, бы мышанята, ды малако ў мацеры — як смятана, і малыя ўжэ праз пару начэй становяцца на ногі!

— Яно, вядомо, прыдумано ўсё вельмі файно! Вада, соль, расліны, сонцо, звёзды з месяцам, каб ноччу свяцілі!.. Усё карыснае,— разважыў Майсак, гладзячы пальцамі бараду.— Але Ляксандар, мне, нашто яшчэ і гэтая зараза — маланка — існуе на белым свеце, як ты думаеш, га?.. Летам, як толькі грымне, так і выглядаеш, ці не курыць дзе твой хлеў альбо абарог!.. От, каб шчэ гэтай бяды мы не ведалі!..

— Нядаўно ў Плянтах, здаецца, і хмар не было, а смальнуло Косці Лавіцкаму ў гумно! — падхапіў іншы дзядзька.— Косця і да царквы легулярне хадзіў і такі зважлівы — дзіця табе не пакрыўдзіць, а сабака яго ўсю зіму ў хляве жыве!..

Давідзюк абвёў вачыма прысутных, пашукаў памочнікаў. Не, чакалі, што скажа ён.

— Бо ў Лавіцкіх ля хутара балота. У балотнай вадзе жалеза много — калісь нават руду з яе варылі. У жалезе — магніт, а магніт прыцягвае перуны!

Мужыкі заклапочана маўчалі. Было відаць, што такое тлумачэнне іх не здавальняла.

— Ляксандар, то няхай білі б у вербы над рэчкай, а то — у будыніну на сушы! — запярэчыў нейкі дзядзька ўслых.

— Але, праўда! — падтрымалі апаненты хорам.

— Дзело гаворыць Ляксандар нам,— зноў пачаў разважаць Альяш.— Пярун — той жа самы магніт! Плянты стаяць на поўнач ад балота, і стрэлка магніта цягне на поўнач, ну? — з пытаннем абвёў стары ўсіх вачыма, ці дайшло да людзей яго тлумачэнне.— Таму і стрэліло туды, а як жа!..