Вершалінскі рай - Страница 66

«Эх, і праўду гавораць разумныя, што сам ад сябе, халера на яго, нікуды не ўцячэш, не схаваешса, хоць ты трэсні!»

А ў царкве ў гэты момант Ішло вячэрняе малебства. Зрэшты, такое слова, мабыць, падыходзіць найменш для вызначэння таго, што там адбывалася.

2.

Перад палаючымі падсвечнікамі ля алтара згрудзіліся аброслыя па самыя вушы, з ільнянымі торбачкамі цераз плячо, у лазовых пасталах фанатыкі з Валыні.

Злева перад імі ляжалі на сталах боханы хлеба, пірагі, цукеркі, яблыкі і грушы. Стаялі абвязаныя дратваю ды трысцём бутэлькі ўкраінскага віна. Наверсе гэтых прынашэн-няў бялелі паперкі з імёнамі для памінання «за ўпакой», а справа на такіх жа ахвярных сталах ляжалі запіскі «за здароўе».

Тут жа на лаўках чынна сядзелі апосталы, «трэція свяшчэннікі» і сам Альяш. Вялізная кубатура храма танула ў глухой цемры, дзе харысты цягнулі псалмы. Манатонныя гукі мацнелі і адзываліся рэхам у густым змроку скляпення. Адчувалася насцярожанасць, якая бывала заўсёды, калі ў царкве прысутнічаў сам прарок. Настрою гэтаму не паддавалася мая цётка.

Цётка Хімка сачыла за падсвечнікамі.

У цэнтры пазалочанага дыска гарэў тоўсты васковы валік з залатымі абадкамі, а ў плоскай чашы трымцелі васковыя дубцы, акуратна ўстаўленыя ў гнёзды. Для нашай цёткі кожная свечка была канкрэтнай душой, за якую недзе маліліся сваякі. I Хімка гэтага не забывала ні на момант. Свечкі ў яе стаялі роўна, адна ў адну, выгаралі амаль датла.

Калі ўсе чатыры падсвечнікі, дыхаючы расплаўленым воскам, яскрава палалі залатымі пікамі неспакойных агеньчыкаў, Хімка не адводзіла ад жывога букета агню вачэй, а ў гэты час пілігрымы з забабоннай асцярожнасню, нібы дробку солі, перадавалі адны адным новыя тоненькія патычкі. I свечкі цяклі да яе скрозь апрануты ў саматканыя світкі натоўп з раніцы да вечара — толькі Хімка паспявала іх устаўляць.

Цётцы заўсёды было хораша і ўтульна, як цяпер. I хоць яна ад самога Давідзюка ведала, што ад зямлі да неба тысячу вёрст, чулую малітву ўсявышняму яна шаптала, бытта бог быў побач.

Хімка выконвала многа работ адразу: устаўляла свечкі, сачыла за імі, малілася і нічога не прапускала з таго, што адбывалася навокал.

Хор скончыў спяваць. Чуваць было, як дваццаць пяць спевакоў і спявачак зашоргалі нагамі ды палезлі па каменнай лесвіцы ўніз. Па ўстаноўленай традыцыі прарок мужыкам плаціў у канцы кожнай спеўкі, і Хімка ведала, што цяпер будзе.

Вось кіраўнік хору, з фіялетавым носам дзячок Ка-валенка, праціскаецца праз натоўп да Альяша і пакорна застывае.

— Але ж і нотно дзісь, Ілья, спявалі! — паціху хваліць ён сваю капэлу.— Так у крынкаўскаго Савіча, напэўно, не спяваюць, не-е!..

— Як захочаце — можаце і нотно!..— прарок неахвотна суне руку ў палатняны мяшэчак з грашыма ды нездаволена пытаецца: — Ці не патапталі мне там палатна на хорах?

— Паспрабуй не ступі на яго, калі хоры так завалены, што не павярнуцца! Вазоў з васемнаццаць дабра тады забрала кансісторыя, як гаспадарылі тут яшчэ манахі. Потым прэзідэнту ладную фуру кужалю завалаклі... Толькі ж — калі гэта было! А падарункі з таго часу прыбываюць і прыбываюць!

Адным «таптаннем», вядома, там не абышлося. Іншы мужчына добрую шаляноўку або «файнейшы» ручнік такі суне пад пінжак!.. Але Хімка да людзей за гэта нічога не мела — дабро ўсё роўна марнуецца! Піня на яго нават глядзець не хоча, кажа — «не штандартнае», падавай гандляру лён ды воўну, а паны сабе выткуць па-свойму!.. Шчэ невядома, куды ўсё неўзабаве Альяш і дзяваць будзе!..

— Што ты, айцец Ілья! — запэўнівае прарока дырыгент хору, а ўся яго ўвага звернута цяпер на тое, каб хлебадаўца як мага больш зачарпнуў жменяй у мяшэчку.— Хіба ж я дазволю ім таптацца па дабру? Ты ж мяне ве-едаеш!..

— Мінулы раз развярнулі мне ручнікі і звойцы, бытто золато там шукалі, гіцлі!..

— Да што ты?! Я ім скажу, айцец Ілья!.. Я такі, што ў мяне нядоўго і атрымаць!.. О-о, добро, што сказаў, я ім не дарую! А за такі нотны спеў ты ўжэ ім...

— На! — прарок высыпае сярэбраныя кружочкі ў падстаўленыя прыгаршчы.

— Дзякуй! — ужо байчэй кідае Каваленка ды бяжыць на двор, дзе яго чакаюць харысты-мужчыны.

Хімка нават адчувае, з якой дзяцінай прагай — бы Яшка з Маняй лічылі атрыманыя цукеркі — гэтыя дарослыя мужыкі цяпер, агорнутыя такім жа радасным хваляваннем, запаліўшы запалку, лічаць манеткі, каб ісці іх прапіваць. Аднак яна радуецца за людзей, Што зробіш, калі мужыку гэтая гарката — бытта мёд! Ёй здаецца, што разам з харыстамі яе муж, Волесь, царства яму нябеснае, які гэтаксама любіў чарку. I Хімцы прыемна і цёпла робіцца на душы за гэтых людзей, нібы радасць прынесла ім сама.

Давідзюк узышоў каля цёткі на прыступкі чытаць пропаведзь. Прысутныя заварушыліся, згрудзіліся яшчэ цясней — даўно такія пропаведзі сталі вылівацца ў свабодныя дыскусіі, і таму вячэрняе малебства ў царкве нагадвала хутчэй сходку якога-небудзь сялянскага гуртка па самаадукацыі ці — спаборніцтва эрудытаў.

— Дзісь, брацця і сёстры, пагаворым аб трэцім дні работы нашага тварца! — паволі гартаючы вялізную, акаваную мудрагелістымі жалезнымі ўзорамі і клямрамі Біблію — падарунак пастаўскіх багамолаў, урачыста аб'явіў галоўны апостал.

Прапаведнік знайшоў патрэбную закладку і адкрыў неабходную старонку. Узняўшы галаву, паўзіраўся ў залу праз акуляры, якія зіхацелі, нібы празрыстыя льдзінкі, і спаткаўся з недаверлівымі позіркамі багамолаў з Валыні.

— Прарока Ілью прыйшлі мы паслухаць! — закрычалі ўкраінцы, а іхнія вочы нядобра заблішчалі.

— Зноў яны сваё!..— абурылася Руселіха.— Рыхтык стадо быдла папрыходзіло, дальбо! Ілья, скажы ім ты!..