Вершалінскі рай - Страница 46

— Ой, як добро бу-удзе! — захапіліся бабы.

На гэтым знамянальным сходзе ўзяў слова пазнейшы «міністр прапаганды» грыбоўшчынскай абшчыны Аляксандар Давідзюк.

— Для чаго нам патрэбна вера? — распачаў ён падводзіць тэарэтычную базу пад такое рашэнне прарока.— Для ачышчэння патрэбна нам вера, ісцінно вам гавару! Народы Сярэдняй Азіі для такого ачышчэння прыносілі ў ахвяру агнцаў! Індусы — амываюццо ў Гангу! Плямёны Афрыкі для ачышчэння распалюваюць вогнішча і праходзяць праз агонь! Палякі імкнуцца да Чанстаховы!.. А я з-за гэтаго кінуў гаспадарку ў Камяні ля Гайнаўкі і прыпёрса ў вашу Грыбоўшчыну! Доўгі час на душэ ў мяне было лёгко і файно, бытто нанаво на свет нарадзіўсо ці ў Ерусалім схадзіў. Як паса-дзілі нам на шыю манахаў, як заціснулі айца Ілью, так у мяне і рукі апусціліса. I скажу вам, брацця і сёстры, як на святой споведзі,— пацягнуло нават да выпіўкі, пачаў я лаяцца ды паддавацца ляноце!.. I не мог нічога з сабой параіць, бо пасяліўсо ва мне нячысты, накапіласа і запоўніла мяне погань! А ўсё таму, што не хапіло той улады для мяне прарокавай, якую тут я застаў у першыя дні! Людзі праўду кажуць: «Які поп, такі і прыход!..»

— I нам не хапіло! — уражаныя вучонай шчырасцю аратара, закрычалі багамолы.

— Зап'еш тутака, калі табе не даюць верыць у каго хочаш!

Давідзюк на хвіліну глыбока задумаўся, нібы паглядзеў міма натоўпу, бытта паўзіраўся на далёкую мэту і загаварыў ужо спакайней:

— Таму правільно айцец Ілья, наш прарок, зрабіў, што прапёр манахаў! Як дом стары патрабуе адновы, так і вера нашая за дзве тысячы гадоў надто састарыласа і патрабуе направы! У царквах загняздзіліса клубы змеяў, усю кроў з яе выпілі. Са згрызоты ўся яна счарнела!.. Замест медных званоў — шыны жалезныя на званіцах вісяць! Замест дарагіх і прыгожых ікон — падраныя харугвы дзіркамі свецяць! Хіба нашаму духавенству царква — маці? Нашыя пастыры пасуць самі сабе жываты, статка божае распусцілі! А каму царква не маці, таму бог не бацько, ісцінно вам кажу! I гасподзь бог саслаў нам праз айца Іанна кранштацкага прарока, каб святую веру, якой пакланяліса нашыя дзяды і прадзеды, калі шчэ не было ні папоў, ні архірэяў, ні манахаў, а жылі толькі аратыя ды жывёлаводы — аднавіць, адрамантаваць ды людзям вярнуць яе свежай і магутнай!

— Першыя свяшчэннікі,— з набухшымі жыламі Аляксан-дар пасыпаў зноў вучоныя факты,— не верылі ў прышэсце Хрыста і былі пакараныя шчэ ў старажытным Рыме! Другія свяшчэннікі з архірэем Антоніем танцавалі пад дудку Пілсудскаго, дапамагалі нас прымушаць гаварыць па-польску, дапамагалі панам закрываць святыя храмы, нявечыць праваслаўе, не верылі ў прызначэнне Ільі, таму гасподзь бог таксамо сурово іх карае — аднімае паслушэнство ў паствы. Наш айцец, усемагутны і мудры Ілья і памазаны самім госпадам, цяпер прызывае трэціх свяшчэннікаў — яны, ісцінно вам гавару, будуць усе як адзін людзі з простаго народу, як і сам прарок, як і мы ўсе!

— Больш нікого нам не трэ-э!— дружна падтакнуў натоўп.

— Брацця і сёстры, радуйцеса ды весяліцеса такой падзеі — вера наша ўваскрасае! — урачыста скончыў сваю прамову Давідзюк.— У нашых душах запанавало зноў ачышчэнне, таму павіншуемо адзін аднаго са святам і вазлікуймо!

Мужыкоў агарнуў энтузіязм.

— Здзейсніласо! — закрычалі.

— Выкурым давайце ладанам царкву, каб у ёй і духу папоўскаго не было!

З ап'янелымі ад шчасця, заплаканымі вачыма, узбуджа-ныя, бабкі кінуліся цалавацца. У царкве гулка зачмокалі пацалункі, пачуліся радасныя воклічы:

— Віншуем цябе, сястрыца!

— Віншую, брат мой!

— Дзякуем табе, прасвятая багародзіца, што спаслала на нас сілу і благадаць духа тваго святаго! — пасыпала Руселіха.— О! дзякуй табе, нашая заступніца і маці, прачыстая дзева Марыя! Хрыстос уваскрэс!

— Не грашы, Хрысціна, не вялікдзень гэто!

— I ўваскрэс!.. Вядома, не сын божы, але — наша праўда! — падтрымала дачку старая Маруся.— Усе кажэм — ваісціну васкрэс!

— Ваісціну васкрэс!

5.

Папулярнасць Альяша была ўжо такая вялікая, што кожны яго крок у Грыбоўшчыне па магутным і добра наладжаным бяздротавым тэлеграфе, чым выдатна служылі аднародныя і настроеныя на пэўную хвалю людскія масы, імгненна адбівалася мільённагалосым рэхам у сэрцах непісьменных ды зацюканых сялян.

Учынак Альяша ўразіў багамолаў, у свядомасці якіх лозунг — царква без папоў — выклікаў ужо цэлы пераварот. Людзі месцамі шалелі ад радасці.

Гэтым часам сельскія настаўнікі закідалі пісьмамі ўстановы і рэдакцыі, у якіх апісвалі, як заядлыя «ільінцы» пазабіралі са школ дзяцей ды адправіліся з імі ў Грыбава, як утварыліся дзіцячыя хоры, як школьнікі развучваюць у хорах гімн Альяшу: «Ты лішыўсо ўсяго крова, царкву божую саздаў, і што меў ты дарагого, на алтар святы аддаў! Ты другі Іаан Кранштацкі, цябе любіць наш народ, падаеш ты савет брацкі — усім, хто да цябе прыдзёт!..»

Настаўнікі прапанавалі, каб прарокам занялася паліцыя. Але пранікаць у тайнікі душ сваіх грамадзян, спыняць пажар «новага вучэння» ўрад і не думаў. А пасля «візітацыі» прэзідэнта ў Гродна была надрукавана ў «Газеце беластоцкай» пастанова:

«За будаўніцтва святыні
і выдатныя заслугі перад Рэчпаспалітай
узнагародзіць пана Эльяша Клімовіча
з Сакольскага павета
ордэнам «А драджэння Польшчы».

Неўзабаве і праўда Альяшу прыбылі па пошце ордэнская кніжачка ды запрашэнне — выкупіць у дзесяціднёвы тэрмін ордэн вартасцю дваццаці злотых у беластоцкім магазіне рэгалій.