Вершалінскі рай - Страница 41

...Нарэшце па вуліцах горада працокалі сотні капытоў — к магістрату на белых конях ехаў эскадрон сувальскіх улан. Падкаціла чорнае, бытта выцесанае з адной бліскучай брылы антрацыту, ландо на гумовым хаду. Гэтым фаэтонам ездзіў яшчэ губернатар, славуты Сталыпін. Ім карыстаўся кайзер, заняўшы ў 1915 Гродна. Запрагалі яго і Пілсудскаму, калі маршал па дарозе ў Друскенікі начаваў у Гродне. У пажарнай камандзе для гістарычнага фаэтона спецыяльна адкормлівалі чацвёрку гнядых.

Трымаючы цыліндры падкладкай з крэмавага шоўку ўверх, Стэмпоўскі са старостам падсадзілі прэзідэнта ў гістарычнае ландо, узлезлі самі ды прымасціліся «візаві» госцю. Не азіраючыся, староста пнуў фурмана зонтам у спіну. Стары дзед з маршальскімі вусамі папусціў раменныя лейцы, па-мазурску кінуў:

— Вічта, вё-о!..

Перабіраючы, нібы пальчыкамі, нагамі, чацвёрка застаялых звяроў лёгка кранула фаэтон, і яго гума зашуршала па каменях. Прагучала вайсковая каманда — за ландо з флажкамі на жалезных дзідах выцягнуліся двума лініямі ўланы.

Маляўнічы караван адправіўся на развітальны аб'езд горада, дзе на тратуарах стаялі перапоўненыя маладым патрыятызмам «стжэльцы» з гімназістамі. Яны не маглі дачакацца, калі можна будзе крычаць, махаць флажкамі ды сыпаць паперкі.

На вуліцу выйшла і ўся паліцыя. Сёння яна была нязлосная, занятая важнасцю гістарычнага моманту. Вартаўнікі дзяржаўнага парадку з пасачкамі пад барадой сачылі цяпер уважліва, каб людзі не вылазілі з тратуараў на брук. Яны чакалі запаветнага моманту, каб злавіць позірк высокага госця. Да страшаўцаў нікому не было снравы.

Нашы «тэбэшоўцы» нагледзеліся на панскі карнавал уволю. Назбіраўшы малым братам, сёстрам ды пляменнікам поўныя кішэні каляровых паперак, страшаўцы завулкамі адправіліся на станцыю.

7.

На пероне ўжо даўно блішчалі свежым лакам і ні-келіраванымі ручкамі вагоны кур'ерскага. Уздоўж пульманаў, як на расстрэл, выстраіліся амярцвелыя чыгуначнікі. Ля будынка вакзала пана прэзідэнта чакала вузкае кола з вышэйшага свету. Генерал Бэрбэцкі раздаў дзецям дубцы і малых муштраваў:

— Рота, слухай маю каманду!.. На пля-чо!.. К на-азе!.. Шагам — арш!..

Кожны гараднянін ведаў, што маршал Пілсудскі меў звычку лавіць у парку дзяцей і так забаўляцца: на малпаванне здзяціненага генерала сабраныя не звярталі ўвагі. Расфуфыра-ныя дамы ні на секунду не забывалі, што толькі ім выпаў гонар стаяць тут. З дрыжаннем сэрца яны стараліся сабе ўявіць, якое ўражанне зробяць уборам, прычоскай і пекнымі дзецьмі на вы-сокага госця. З заміраннем душы гадалі, ці будуць мець гонар звярнуць на сябе ўвагу іхнія мужыкі, ды смакавалі асалоду, з якой стануць заўтра размалёўваць падзею перад знаёмымі.

Галаваром іншай групы быў камандуючы вайсковай акругі — генерал Румболь.

Заслужаны легіянер і ўладальнік пары маёнткаў вёў сябе незалежна: інтэлігентны твар жывога і энергічнага пана не выказваў ні страху, ні хвалявання. Яго аксельбанты, сярэбраныя зігзагі ды лак на рамянях блішчалі крыштальнай свежасцю, а дапасаваны да зграбнай фігуры мундзір рабіў Румболя статным і маладым.

Афіцэры, што абкружылі камандзіра, заразіліся яго бяспечнасцю. Спаборнічаючы ў элегантнасці, чакалі яны высокую асобу з пачуццём прыемнага абавязку. Іхні генерал нядаўна трапіў у канфлікт з сям'ёй прэзідэнта. Паводзіны Румболя ва ўсёй гісторыі былі рыцарскімі, і афіцэры без вагання сталі на яго бок. Справа выглядала гэтак.

Румболь над морам адпачываў.

Аднаго разу ўзняўся вецер. Бязбрэжны прастор вады раптоўна счарнеў і закатлаваў, паветра напоўнілася прарззлі-вым віскам чаек ды трывожным гулам сігнальнага звону. Купальшчыкі даўно паўцякалі на бераг, толькі нейкім двум тыпам уздумалася выпусціць якраз на хвалі яхту. Бутленькая скарлупка, вядома, перакулілася. Пасажыры сталі роспачліва валтузіцца ў хвалях.

На беразе ў паніцы забегалі дзве дамы.

— Яны плаваць не ўмеюць! — вішчала адна.— Езу, коханы, што будзе, о-ей!..

Салёнымі пырскамі вецер сек твары людзям: курортнікі і не думалі лезці ў ашалелы калаварот!

Румболь быў выдатным спартсменам. Ён сцягнуў з сябе вопратку, размашыстай сажонкай перасек пеністыя грэбні ашалелых хваляў і дабраўся да перакуленай яхты. Недарэкі пачалі збавіцеля цягнуць на дно. Генерал пааглушваў абодвух кулаком ды пабуксаваў, як кацянят, да берага, дзе яго курортнікі прывіталі дружнымі апладысментамі.

Адзін тапелец ачнуўся і прамармытаў падзяку, а другі быў без свядомасці. Цяжка дыхаючы, Румболь кінуў яго на пясок перад дамамі, праказаў:

— Адкачвайце гэтага дурня!

— Пане генерале, вы забываецеся! — абурылася дама маладзейшая.— Перад вамі — мой муж, міністар Пшыбыльскі!

Толькі цяпер да яго дайшло, што перад ім — дачка і жонка прэзідэнта!

— То бяры, пані, гэтага ідыёта, што плаваць не ўмее, а лезе ў час шторму ў хвалі, і ратуй, бо мне ад холаду ногі зводзіць!

Так Румболь тады і не дачакаўся слова падзякі. Чамусьці ён быў упэўнены, што прэзідэнт выкажа яе сёння на пероне. Не сумняваліся ў гэтым і афіцэры. Толькі ж чаму не паклікаў яго ў магістрат, калі збіраў вярхі горада і куды запрасіў нават каменданта?.. Няўжо каб дагадзіць жонцы?

— Кабеты могуць рассварыць каго хочаш! — падбадзёрваў свайго начальніка франтаваты палкоўнік Квяткоўскі — ён з-за дачкі быў у добрым гуморы.— Учора бачыўся ў Варшаве з генералам Яхантам. Яго салдаты стаяць на варце каля кватэры прэзідэнта. Адзін радавы ўздумаў весці дзённік. Яхант пацікавіўся, што ж такі вясковы недарэка можа апісваць. Узяў замусолены сшытак і чытае: «Сёння ў гарохавым супе трапіла дзве порцыі мяса!.. Зноў стаяў на варце ля Бэльвэдэра. Дочкі прэзідэнта запрасілі альпійскую чэмпіёнку Валясевічувну, каб навучыцца бегаць. Лёталі па парку. Але ж і цыцкі трасліся!..»