Вершалінскі рай - Страница 24

К оглавлению

— Пасярэдзіне, здаецца, Хрыстос, а гэто?.. — уставіўся ў ікону Майсак.

— Святая тройца, айцец Пятрук...— вінавата падказаў Рыжы.

— Пачакай, пачакай!.. Ці не ты, Сямён, злева?

— Я, айцец...

— О! так і ведала, штось тут не рыхтык! — са зларадным абурэннем заўважыла Хрысціна.

— Так, та-ак!.. Значыць, прывалок нам сябе. Ну, а трэці? — ухмыльнуўся ў вусы Майсак.

— Міхалоўскі Ломнік, айцец...

— Балагол?..

— У Вільне нас малявалі за дзвесце злотых... На Троцкай вуліцы!.. Але файно зрабілі, праўда?.. Мы баяліся надто, каб шыбу не пабіць, жарты — такое велькае шкло!.. Трэсне, думаю, і — капут!.. Цэлай данеслі, дзякуй богу. Запыліласо толькі, халера, надто...

Ён кінуўся выціраць шкло рукавом.

— Дванаццаць дзён брылі! Памаленечку!.. Сур'ёзны Майсак быў няўмольны. Ён адно з палітаваннем паківаў галавой.

— Хоць зімой ты і босы ў Грыбоўшчыну часто хоходзіш і много посцішса, аднак рано табе, браток, у святыя. Яе, Сямён, не вазьму, забірай назад!

Хвіліну панавала няёмкае маўчанне.

— Ах, божа, гэтак людзі патраціліса надарэмно!..— успляснула рукамі Хімка.

— А хто іх траціцца прасіў?

Рыжабароды самазванец, як школьнік, якога падлавілі толькі што на фіглях, з жулікаватай разгубленасцю ўхмыльнуўся, папляваў на шыбу і пачаў яе церці рукавом яшчэ больш старанна. Яго сяброў уся гэтая размова як бы і не датычыла ўвогуле — яны займаліся сваім клопатам.

Босыя валожынцы адзін аднаму перадавалі спатнелае дзеравянае вядро, з прагнасцю загнаных да смерці коней пілі ваду і з панурай і насцярожанай цікавасцю азіраліся.

— Што, так будзем стаяць?! — пагнаў сваіх баб Майсак да работы.

Гэта была хоць і саманароджаная, нідзе не зарэгістрава-ная, але ўжо добра наладжаная і паўнакроўная арганізацыя.

3.

У той час, калі на нвінтары ішла падрыхтоўка, Альяш быў дома. Ён сядзеў на калодцы ля печы і нахмурана касіў вочы на майстроў.

Ля стала з заскарузлым посудам ды запыленымі царкоўнымі фаліянтамі — бо Альяш і далей не дазваляў бабам наводзіць у сябе парадак — спінамі да іканастаса, які цьмяна блішчаў фальгой і шклом, далікатна сядзелі славутыя на ўсю Польшчу браты Кавальскія з Пярэмышля.

Дзе Грыбоўшчына, дзе той Пярэмышль, аднак браты разнюхалі добры заробак, прымчалі сюды і другія суткі цярпліва тлумачылі ўпартаму «пану Клімовічу», што званы адліваюць не з чыгуну, бронза вельмі дарагая, а работа ліцейшчыка тонкая, бо кожны звон павінен мець сваю танальнасць, таму даводзіцца не раз перарабляць, у выніку яны мала менш каштавалі б, калі б адліваць іх з чыстага золата.

— Як для пана — вельмі танна зробім: шэсць тысяч за галоўны! — абяцаў яго брат.— Акорд гарантуем. Па корпусе дамо рысуначак — святога Ілью на калясніцы.

— Задораго, панок,— непарушна цвярдзіў гаспадар.— Пяць тысяч, сходную цану даю!..

— Пане Эльяш, мы і так вам палову сэрца адкроілі!.. Адальём з чылійскай медзі, волава дадамо даваеннага, пару фунтаў серабра дабавім!

— А гаму пан Эльяш сам праверыць камертонам!

— О-о, гучанне наладзім — экстра кляса, раўці будуць — як вавельскія смокі! З малінавым звонам!

— Ат, зубоў мне не загаворыце! — абарваў бесцырымонна Кавальскіх прарок.— Бачыш ты разумнікаў!.. Ён мяне рысуначкамі, як малога, цешыць!.. Так яму і паддамса на іх, ага! Што, мо палезу на званіцу глядзець на вашы малюнкі?! Людзей туды павяду паказуваць іх?! Ці знойдзецца іншы дурань і туды палезе?.. Пашукайце дурняў дзесь!.. Добро вам даю, панкі, такія грошы — не жарты!.. Ого!.. Колькі цяпер ладная карова каштуе ў Крынках на кірмашы? Сто злотых. Пяцьдзесят кароў за звон вам мало?.. З усяе Грыбоўшчыны згані табун быдла, і гэтаго мало яшчэ? Хто вам паверыць!

Браты перайшлі ў наступленне з новай энергіяй, але гаспадар знарок далей маўчаў, як бы іх не чуў.

У хату ўляцелі задыханыя хлопчыкі і дзяўчынкі. Глытаючы паветра, сур'ёзнымі і перапалоханымі фізіяноміямі ды гордыя, што першыя прыносяць гэтак важную вестку, малыя адзін перад адным закрычалі:

— Дзядзьку Альяш, ідзеце ўжэ, вас клічуць!

— Там зноў сабраліса!

— Много іх? — нездаволена насцярожыўся прарок.

— Мно-ого!

— I цёцю хворую прынеслі!

— На пярыне!..

— Альяш пакорна ўздыхнуў, цяжка падняўся з калодкі.

— Ну, мне трэ...

— Прошэ, прошэ, нех пан ідзе куды трэба! — усхапіўся брат, а за ім узняўся і другі.

Кавальскія выйшлі за гаспадаром, пазнімалі пінжакі, гальштукі, паклаліся на траву і цярпліва пачалі чакаць кліента. Гэтым часам прыгорблены, абкружаны малымі Клімовіч грузнай хадой шасцідзесяцігадовага селяніна паплёўся праз вёску да царквы. З-за платоў не зводзілі з Альяша доўгіх позіркаў грыбоўшчынцы.

Першыя дні для яго аднасяльчан увесь гэты спектакль быў вялікім дзівам, а цяпер людзі прыглядаліся да свайго аднавяскоўца, нібы хацелі ўпэўніцца, ці гэта той самы чалавек, якога яны так даўно ведалі. Толькі Альяш не забыўся, як гэтыя самыя грыбоўшчынцы, калі ён скандаліў з жонкай і дзецьмі ды на будаўніцтва храма прадаў гаспадарку і ўклаў без шкадавання ўсе Максімавы грошы, злараднічалі і абзывалі яго вар'ятам.

Альяш адчуў, як напаўняецца помслівым здавальненнем.

У выгаралым кажусе, з вязанкай матык яму насустрач ішоў высокі і сухі, як дрыль, Базыль Аўхімюк — адзіны чалавек на вёсцы, якога Альяш шанаваў.

— Дзень добры! — павітаў яго сябар.

— Здароў, прарок! — спыніўся Базыль, дабрадушна ўсміхаючыся сабе ў рэдзенькія і прасмаленыя самасадам вусы.

Побач стаялі хлапчукі і лавілі кожнае слова патрыярхаў. Дзядзькі былі для іх багамі. Адзін некалі перамог страшнага бандыта, другі — уславіў вёску. Грыбоўшчына хоць і маленькая, куды ёй да Плянтаў, Вострава, Гуран ці Нетупы, а з-за царквы яе відаць нават з Крынак, а ведаюць яе яшчэ далей...