Вершалінскі рай - Страница 101

101

I сямідзесяцігадовы дзед з крыўды раптам расплакаўся.

— Ы-ы, то ты зноў за сваё?! — паківаў галавой Аўхімюк.— Эх, сівая барада, сівая барада, а — ёлуп ёлупам, і нічого, мабыць, цябе не пераменіць ужэ, капут!

— Ёлуп, Базыльку, шчэ й які!.. Падумай сам: я для іх Вершалін будаваў, так стараўсо, на тваіх жа вачах усё было, скажы?! I на высокім падмурку зрубы клаў, і на вапне, як у пана Гурскага, двары — з ганачкамі і горкамі!.. I майстроў самых лепшых ім раздабыў, нават шкло каляровае прывёз аж з самой Бярозаўскай гуты, і карпаў у ставы напускаў!.. Нават лебедзеў з Гродзенскаго заапарка ім прывёз, пусціў на ваду, а яны — ненаеднаму архірэю і цацалістам прадаліса, на іхнюю руку пайшлі...

Увесь гэты час Волесь вымаў з рамы акно, якое дагэтуль ніколі ніхто не адчыняў. Нарэшце яно адчынілася, і зяць выглянуў на падворак. Там стаяла Тэкля і давала знакі.

— Дзядзьку Альяш,— перабіў іх Волесь шэптам.— Вартаўнікам Чарнецкі зубы загаворыць, ён на гэто спраўны! Банадык пачне байку ў Грыбоўшчыне то не скончыць у Крынках, а вы покуль што ўцякайце!.. Унь і цётка Тэкля вас чакае!

— Ха!..— жвава схапіўся прарок.

— Ну, давай, давай, паўзі праз акно з уласнай хаты, бы які злодзей! — не пераставаў здзекавацца стары Базыль.— Ото ж нарагочуццо заўтра людзі, калі днём бабы разнясуць па вёсцы, як ты ратаваўсо ад сваіх жа багамолаў!.. Сам нават раскажу!.. Не бойса, выпаўзай, выпаўзай, арціст з пагарэлага ціятра, дапамагу!

Клімовіча падсадзілі на падаконнік з засушанымі мухамі і адтуль асцярожна спусцілі ў агародчык. На двары яго падхапіла Тэкля і павяла за гумно.

Калі небяспека мінула, Тэкля за гумнамі расплакалася ды пачала хвастаць старога па твары:

— Ці табе я не казала — не начуй у сваёй хаце, не начуй, чаго табе заглядваць туды было?! Чаму да Вольгі сваёй не пайшоў, чаму?! Во, во, маеш!..

— Я толькі заехаў на падворак, шчэ й не выпраг нават каня зусім — ухіляўся стары.— Я ж не спадзяваўсо, што яны на папоўскую дудку... Гэто іх гродзенскі архірэй новы, айцец Савва, падбухторыў!.. Пачакай, Тэкля!.. Я ж да яго, кудлатаго, шчэ дабяру-усо!..

Раззлаваная маладзіца не прымала ніякіх аргументаў і тлумачэнняў.

— Ці не прасіла цябе шчэ нават учора — вы-ыедзем адгэтуль, усё роўно павар'яцелыя сектанты жыці не дадуць нам аніяк!.. Ці дваццаць, сто, тысячу разоў — не маліла цябе?!

— Казала, Тэк...

— А-а, прызнаешса?! То чаму не слухаўсо, стары ты пень трухлявы?! Ледзьве не памерла ад страху!.. На, на, атрымлівай у мяне, каб ведаў другі раз!..

— Хто гэто думаў, каб прыбіваць мяне ўхналямі...

— Варто было, каб павісеў крыху на крыжы тым, каб ведаў іншы раз, на, на!..

Жанчына да крыві разбіла старому твар. Мужчынам давялося яшчэ раз заступацпа за Альяша.

— Тату, хадзем да нас, схаваем! — цягнула яго за рукаў Вольга.— Волесь, не стой там, дапамажы ўгаварыць іх!..

Упарты дзядзька хавацца не ішоў.

6.

На другі дзень Альяш вярнуўся з Гродна пад аховай узброеных дубальтоўкамі малайцоў. Атрад з пяці чалавек пад камандай штрэйкбрэхера-прафесіянала, платнага правакатара і былога рэцыдывіста Станісла Судэцкага даў пару залпаў у паветра ды кінуўся разганяць сектантаў, якія ўсё яшчэ не трацілі надзеі знайсці-такі ў вёсцы прарока ды выканаць свой намер.

Прыляцеўшы ў Грыбоўшчыну, Хімка якраз пачула страляніну і нейкі час ні жывая ні мёртвая прасядзела ў хвойнічку. Адно потым пайшла распытваць, што здарылася.

Па запусцелым Вершаліне хадзіў разлютаваны Альяш у абкружэнні ўзброенай аховы, нікога не прызнаваў, а толькі пакрыкваў:

— Пастраля-аю!

Яго нельга было пазнаць.

Альяш з малайцамі зайшоў да Курзы на падворак і збялеламу солтысу аб'явіў:

— Застрэлю кожнаго шыбздзіка, бы паршывую сабаку, хто пачне зноў да мяне лезці, і нічого мне за гэто не будзе!.. Гродзенская паліцыя страляць мне дала такое право — ідзі і так усім і перадай!

Сцяпан сумеўся.

— Яшчэ ім напомні, што аднаго субчыка, што лез надто, я ўкакошыў ужэ!..

— То ён перада-асць, перада-асць, пане Клімо-овіч! — выручыла мужа, з гатоўнасцю запэўняла і ўнад падлашчвалася, як магла, Сцяпанава Нінка.

— Шчэ накажы ў Крынкі тым аратарам, што і да іх дабярусо!.. Папішчаць у мяне і за Максіма, і за Распуціна, і за іншых — за ўсіх я ім адплачу!.. Мяне шчэ сам Іаан вучыў гэтаму!..

— Схо-одзіць Сцяпан у Крынкі, ды перадаснь ім, і Распуціну скажа!..— пакорна згаджалася солтысіха.

Нейкі час Хімка з Тэкляй баяліся да старога нават падыходзіць і загаварыць да яго.

Раздзел пяты

1.

Дзядзька Клімовіч зноў ашаламіў людзей.

Надзя Чарнецкая, у якой некалі манах Серафім спатыкаўся з маладой каталічкай, апавядала, што наступнае дзіва ў іх пачалося гэтак.

— Пайшла я з кумой лён палоць, і чуемо мы з поля, што ў нашуй царкве штось усё — трэсь-трэсь!.. Трэсь-трэсь!.. «Кума,— кажу я,— бяжым і паглядзім, што гэто там робіцца!»

Прылятаемо на той узгорак — божа, няма званоў!.. Заходзімо ў царкву, а там — разгром поўны, каб вы толькі бачылі! Райскія врата вывалены! Прастол развернуты! Свечкі па царкве валяюццо, аж уся падлога жоўтая, і на сценах — ні іконкі!.. На цвіках, якімі папрыбіваны святыя рукі і ногі Хрыста, вісяць торбачкі з палуднем! Па паперці ходзяць якіясь маладыя гіцлі ў шапках, свішчуць сабе факстроты, а іншыя мужчыны гахаюць сякерамі за алтаром — штось там, не хаваючыса нават, мастакуюць у святым месцы!.. Бяда!.. А страшно так!.. «Бяжэм, кума,— кажу я зноў,— паднімаймо народ, бо і нашыя ж яшчэ бабкі, мацяркі, ды і мы самі, калі шчэ былі малыя, для царквы стараліса столькі!..» О-о, колькі раз мама клікалі нас, дочак сваіх, то каменні зносіць на падмурак, то так дапамагчы чаго!..

101